Ik wil een aantal kanten van kritiek belichten. Zo kun je zien wat jouw rol is en in hoeverre je daar voor kiest of in wilt veranderen. Wees vooral kritisch op wat ik je voorschotel. Dit zijn de 9 inzichten:

1. Wat is kritiek
2. Welk doel heeft kritiek
3. Kritiek en opvoeding
4. Met alle respect, de voorbode van kritiek
5. De verpakking
6. Je mag ook je mond houden
7. Kritiek omarm het
8. Zelfkritiek
9. Balans en positiviteit

1. Wat is kritiek

Kritiek is een beoordeling of commentaar ergens op. Dat kan  positief of negatief zijn. De negatieve kant wordt vaker belicht. Het zit waarschijnlijk in ons om te focussen op wat juist niet goed gaat.  Als je een technische installatie ontwerpt waar een klein foutje grote gevolgen kan hebben heeft kritiek een duidelijk doel. Kritiek wordt gegeven door het te leggen naast een aantal criteria. Dat kan je cultuur, opvoeding of bijvoorbeeld jouw normen en waarden zijn. Daarom is kritiek soms moeilijk te begrijpen. Je kijkt vanuit jouw optiek naar een bepaalde situatie en geeft daar een oordeel over. Soms als mening, die je voor jezelf of in kleine kring houdt. Of met als doel iets te willen veranderen aan de ander, of de situatie waar je kritiek op hebt. Door het verschil in zienswijze zal kritiek daarom niet altijd gewaardeerd worden.

Kritiek houdt ons scherp. Het helpt ons naar de onderstromen van de maatschappij te luisteren. Die kunnen ons vanuit een andere positie het inzicht geven de algemene meningen wat de nuanceren of te veranderen.

‍2. Welk doel heeft kritiek

Als je het heel neutraal beschouwd, zou het doel kunnen zijn om fouten te voorkomen of te leren van fouten. Dat is een mooi uitgangspunt. Helaas werkt dat niet altijd zo. Een mediator zal de belangen waar al overeenstemming over is juist belichten. Daarentegen zal een politicus in campagnetijd zich richten op de verschillen. Die verschillen zullen dan ook nog eens vergroot worden en een negatieve lading meekrijgen voor de ander partij.

Een ander doel van kritiek is om de ander kleiner te maken. Daarmee probeer je jezelf boven de ander te plaatsen. Roddelen is daar een voorbeeld van, vooral negatief roddelen.

Doe maar normaal dan doe je gek genoeg. De vaak onzichtbare norm die we stellen, mag niet overschreden worden. Zeker in ons land betekent dat als je te veel opvalt, te veel in beeld bent, je kunt rekenen op kritiek. Als men je niet ziet krijg je die kritiek niet. Dus wees ook blij met de kritiek.

‍3. Kritiek en opvoeding

Elke ouder wil zijn kinderen goed opvoeden. En elke ouder doet dat op zijn eigen wijze. In je opvoeding krijg je waarschijnlijk de meeste kritiek. Je leert wat wel en niet mag. En als je daar van afwijkt krijg je dat te horen. Tenminste, meestal. Als je ouders niet bij machte zijn je verbaal bij te sturen is de kans aanwezig dat kritiek en straf aan elkaar verbonden is. Altijd horen dat je het niet goed doet. Je geen raad weten hoe de vlag er voor staat als je thuis komt. Helaas komt het meer voor dan we denken. Het vormt je en dat is ook de reden dat veel mensen moeilijk met kritiek om kunnen gaan. Het herinnert aan de opvoeding. Afwijzing, straf, nooit goed genoeg, niets waard zijn, zijn de thema’s die grote invloed hebben op je verdere ontwikkeling.

Geen kritiek krijgen tijdens je opvoeding heeft ook consequenties. Het is onmogelijk dat je alles altijd goed doet. Er is altijd wel iets te verbeteren en de kans is groot, dat als je ouders altijd hebben “ontweken” om kritiek te hebben, je de angst voor conflicten en ruzie van je ouders overneemt.

4. Met alle respect, de voorbode van kritiek

De aankondiging voor negatieve kritiek is vaak de zin die begint met “met alle respect”. Zogenaamd bedoelt om iemand niet onderuit te willen halen, maar veelal juist wél met die bedoeling. Vooral personen die veel kritiek geven gebruiken deze openingszin. Ik hoor je nu denken, dat herken ik. Vervelend om daar steeds mee geconfronteerd te worden. Draai het voor jezelf om, laat jouw positieve kanten zien. Met alle respect, laat ik je ook even de positieve kanten zien van wat ik heb gedaan.

Als je kritiek krijgt heb je meestal ook iets gepresteerd, tenzij je kritiek krijgt omdat je nooit iets doet natuurlijk. Sommigen hebben er hun beroep van gemaakt om kritiek te geven, de recensenten bijvoorbeeld. De beroeps beoordeellaars. Ze beoordelen, boeken, tv programma’s of bijvoorbeeld films. Dat kan helpen om een keuze te maken. Je komt er vanzelf achter of de desbetreffende recensent voor jou het juiste filter is om tot die keuze te komen.

Kijk ook eens wat degene die jou kritiek geeft, zelf gepresteerd heeft. Is het iemand met een staat van dienst of een stuurman, waar de wal al vol mee staat. Dat bepaalt in hoeverre je kritiek serieus wil nemen.

5. De verpakking

Als je het vermogen hebt om kritiek te geven die als positief en opbouwend wordt opgevat, werkt dat zeer ontwapenend. Het helpt vooral als je een positieve attitude hebt, gewend bent om complimenten te geven. Door de positieve benadering zal het voor degene die kritiek ontvangt daardoor iets makkelijker zijn de kritiek te ontvangen. Er is balans, als ik altijd complimenten krijg, zal de kritiek die ik krijg wel terecht zijn.  

Een andere manier is om een goede punten, en punten die beter kunnen, te bespreken. Voorkom dan ook dat je de woorden zoals “niet”, “slecht” of “fout” gebruikt. Vervang ze door bijvoorbeeld “wel” “beter”, of “anders”.

6. Je mag ook je mond houden

Vooral als je denkt ergens verstand van te hebben, of het beter kunt, ligt het voor in je mond om je kritiek te laten horen. Daar zit niemand op te wachten! Probeer je mond eens te houden. En te kijken en te bewonderen wat iemand gepresteerd heeft. Ook als je gevraagd wordt wat je vindt, kun je beter eerst vragen wat de ander van je wil. Niet duidelijk?

Een kind van 10 maakt een opstel en laat dat aan je lezen. Je kunt het verhaal lezen en blij zijn dat een kind van 10 jaar er een leuk verhaal over kan schrijven. Je kunt ook kritisch naar de zinsopbouw en de leidende vorm kijken en daar kritiek op hebben. Of het algemeen houden en altijd een ondersteunende en motiverende opmerking maken. “Wat goed, ik ben benieuwd naar je volgende verhaal, weet je al waar het over zal gaan?”

Ik kijk steeds minder naar praatprogramma’s. Veel te vaak wordt daar kritiek gegeven door personen die overal verstand van denken te hebben. Ze kunnen ongestraft hun gang gaan en zonder inhoudelijke kennis geven ze hun mening over een vakgebied waar vele jaren studie voor nodig is. Het zou hen zieren als ze eerlijk zeggen er geen verstand van te hebben en er dus geen mening en zeker geen kritiek op kunnen leveren.

7. Kritiek omarm het

Aan meelopers heb je niet zo veel. Als je wilt groeien, zul je moeten leren van je fouten. Vaak zie je je eigen fouten niet en is het fijn als je op iemand terug kunt vallen die je helpt om inzicht te krijgen. Zoals je hierboven hebt kunnen lezen zijn daar verschillende manieren voor. Kan jij het goed ontvangen, accepteer je de mening van een ander? Raakt het je en doet het je herinneren aan een situatie die je pijn doet?

Als je alle kritiek omarmt en niet al te veel let op hoe en door wie het geuit wordt, ga je zien dat er altijd iets te spiegelen is. Hoe kijk je naar jezelf, wat kun je veranderen om de kritiek beter te kunnen ontvangen. En weet dat je wellicht het meeste leert van mensen die zich “hufterig” gedragen en alles ongezouten deponeren. Wellicht heb je die vorm nodig om het bij je te laten landen. Wees daar dankbaar voor.

8. Zelfkritiek

Tja, zelfkritiek mag niet ontbreken. Natuurlijk kun je regelmatig kritisch naar jezelf kijken. Draai je eigen film van de dag, s-avonds als je op bed ligt nog maar eens af. Kijk waar je dankbaar voor bent. Voel ook wat je anders zou willen doen. Doe dat vooral met liefde en met respect voor jezelf. Leer om vooral lief voor jezelf te zijn. Te kunnen ontvangen en incasseren. Als je dat leert, hou je steeds meer van jezelf. En dan weet je dat je open kan staan voor alle kritiek, je weet dat kritiek voor jou belangrijk is om te groeien. Maar je weet ook dat kritiek ook iets zegt over degene die het uit. Het is de les die de ander ook mag leren.

Je weet dat zelfkritiek een relatie heeft met angst. De angst om niet goed genoeg gevonden te worden, afgewezen en niet gezien en gehoord te worden. Bang voor de eenzaamheid. Waardeer jezelf en geef jezelf vooral positieve kritiek.

9. Balans en positiviteit

Wellicht ben je dit al van mij gewend. We hebben meerdere kanten en vooral ook tegenstellingen. Misschien ontvang je veel kritiek, of ben jij een doorgewinterde criticaster. Van alles is iets te zeggen. Het is maar net vanuit welke rol je dat doet en hoe je dat doet. Als je het doet, probeer het dan vooral positief te doen. Schiet niet uit de heup met loze kritiek wat nergens op slaat. Praat anderen niet na als je zelf niet de moeite genomen hebt om duidelijkheid te krijgen. Vind vooral een goede balans!

Heb jij het gevoel dat je niet om kunt gaan met kritiek? Zou je daar  stappen in willen zetten?  Krijg je veel kritiek en lijd je daaronder, word je daar boos, verdrietig en moedeloos van? Ik kan je helpen om blokkades op te lossen en balans terug te vinden en te behouden. Meld je dan aan door je gegevens achter te laten op het contactformulier en ik neem binnen 24 uur contact met je op, om jou passend te ondersteunen.

Ik ben Walter Keyner, Coach en Hypnose- en regressietherapeut bij Wutah in Gouda